Demir eksikliği anemisi, kanda yeterli sayıda sağlıklı alyuvar hücrelerinin bulunmaması durumuna verilen isim olan aneminin yaygın olarak görülen bir alt türüdür. Kanda yeterli sağlıklı alyuvarların bulunmadığı bir durum. Alyuvar hücreleri vücut dokularına oksijen taşıma işlevini görürler.
İsminden belli olduğu üzere, demir eksikliği anemisi vücuttaki demir miktarının yetersiz olmasından kaynaklanmaktadır. İnsan vücudu yeterli demire sahip değilse, alyuvar hücreleri de vücudun ihtiyacı olan yerlerine oksijen taşımalarını sağlayan madde olan hemoglobin maddesini üretemez. Demir eksikliği anemisi, bunun doğrudan bir sonucu olarak bireyi yorgun ve nefes darlığından muzdarip bir halde bırakabilir.
Normal şartlar altında demir eksikliği anemisini demir takviyesi ile düzeltmek mümkündür. Ancak bazı vakalarda, özellikle de iç kanama şüphesinin olduğu durumlarda demir eksikliği anemisinin giderilmesi için ek görüntüleme ve laboratuar testleri veya tedavi yöntemlerinin kullanılması gerekli olabilir.
Nedenleri
Demir eksikliği anemisi, bireyin vücudunda hemoglobin üretmek için yeterli demir olmadığında ortaya çıkar. Hemoglobin, kana kırmızı rengini verir ve alyuvar hücrelerinin vücut içinde oksijenli kanı taşımasını sağlayan sistemin önemli bir parçasıdır. Yeterince demir tüketmeyen veya günlük hayatında çok fazla demir kaybeden bireylerin vücutları yeterli miktarlarda hemoglobin üretemez. Bu da doğrudan demir eksikliği anemisine neden olur.
Demir eksikliği anemisinin nedenleri arasında öncelikle kan kaybı, diyetteki demir eksikliği, demir emilimi gerçekleştirememe ve gebelik bulunur.
Kanda bulunan alyuvar hücreleri demir içerir. Yani kan kaybeden bireyler, aynı zamanda bu kanda bulunan demiri kaybeder. Adet dönemleri ağır kanamalı olan kadınlar, adet döneminde kan kaybettikleri için demir eksikliği anemisi riski altındadır.
İnsan vücudu düzenli olarak yediği gıdalardan demir alır. Çok az demir tüketen bireylerin vücudunda zamanla demir eksikliği yaşanabilir. Demir açısından zengin yiyecekler arasında et, yapraklı yeşil sebzeler, yumurta ve demir açısından zenginleştirilmiş yiyecekler bulunur.
Ispanağın demir açısından diğer yeşil yapraklı bitkilere oranla çok daha zengin olduğu iddiası ise ne yazık ki doğru değildir ve bu konuyla ilgili yapılan araştırmalar, bu sonucu veren ilk araştırmada bir ölçüm hatası yapıldığını göstermiştir. Bebekler ve çocukların da düzgün büyüme ve gelişme sürdürebilmeleri için diyetlerinde demir bulunmasına ihtiyaçları vardır.
Yiyeceklerdeki demir, bireyin sindirim sistemi içinde ince bağırsaklardan kan dolaşımına emilir. Bireyin bağırsağının sindirilmiş gıdalardan besinleri emme yeteneğini etkileyen örneğin çölyak hastalığı gibi bir bağırsak hastalığı, bireyde demir eksikliği anemisi gelişmesine yol açabilir. İnce bağırsakların bir kısmı cerrahi olarak baypas edilmiş veya çıkarılmışsa, bu durum da bireyin demir ve diğer besin maddelerini emme yeteneğini doğrudan zayıflatabilir.
Birçok gebe kadında demir eksikliği anemisi ortaya çıkar çünkü demir depolarının büyüyen fetüs için hemoglobin kaynağı olmasının yanı sıra kendi artan kan hacmine hizmet etmesi gerekir. Bunu engellemek için gebelik sürecinde doktorun öngördüğü oranlarda demir takviyesi alması gereklidir.
Bebekler, çocuklar, kadınlar, sık sık kan bağışı yapan bireyler, vejetaryenler ve veganlarda demir eksikliği anemisi gelişmesi riski daha yüksektir. Hem adet sırasında kan kaybettikleri için hem de hamilelik döneminde demir ihtiyaçları arttığı için genel olarak kadınlar, demir eksikliği anemisi açısından daha büyük risk altındadır.
Bebekler, özellikle erken doğanlar ve doğumda düşük ağırlıklı olanlar, anne sütünden yeterince demir alamayanlar demir eksikliği riski altına girebilir. Özellikle hızlı büyüme dönemlerinde çocukların fazladan demire ihtiyaçları vardır. Bu sebeple çocuklara sağlıklı ve çeşitli bir diyet sunulmalıdır.
Kan bağışı demir depolarını tüketebilir. Bu sebeple düzenli olarak kan bağışı yapan bireylerin demir eksikliği anemisi riski daha yüksektir. Kan bağışı nedeniyle düşen hemoglobin oranı demir açısından zengin yiyeceklerin daha fazla tüketilmesiyle giderilen geçici bir sorun olabilir. Düşük hemoglobin nedeniyle kan bağışı yapamayacağı söylenen bireyler mutlaka durumu kontrol ettirmek için bir doktora başvurmalıdır.
Vejeteryan oldukları için et yemeyen bireyler diyetlerinde demir açısından zengin diğer yiyeceklere ağırlık vermezlerse, daha yüksek demir eksikliği anemisi riski altında kalabilirler.