Travma sonrası stres bozukluğunun belirti ve semptomları yaygın olarak travmatik bir olaydan sonraki bir ay içinde başlasa da, bazı vakalarda belirtiler olaydan yıllar sonrasına kadar ortaya çıkmayabilir. Bu belirtiler bireyin sosyal veya iş hayatı ile kişisel ilişkilerde önemli sorunlara neden olabilir. Ayrıca bireyin normal günlük hayatını sürdürme becerisine de müdahale edebilir.
Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri genellikle birkaç farklı tipe ayrılır: Yeniden yaşama, yani hatırlama, kaçınma, aşırı uyarılma, yani düşünme ve ruh halindeki olumsuz değişiklikler ile fiziksel ve duygusal tepkilerde gözlemlenen değişiklikler. Belirti ve semptomlar zamanla farklılık gösterebilir ya da kişiden kişiye göre değişebilir.
Yeniden yaşama, yani hatırlamanın semptomları arasında travmatik olay hakkında üzücü rüyalar veya kabuslar, travmatik olayı bireye hatırlatan herhangi bir şeye karşı hissedilen şiddetli duygusal sıkıntı veya gösterilen fiziksel tepkiler, travmatik olayın tekrar oluyormuş gibi yeniden yaşamak veya travmatik olayın tekrarlayan, istenmeyen üzücü anıları bulunmaktadır.
Kaçınma semptomları ve belirtileri arasında bireye travmatik olayı hatırlatan faaliyetlerden, kişilerden veya yerlerden kaçınma ya da travmatik olay hakkında düşünmekten veya konuşmaktan kaçınmaya çalışmak bulunmaktadır.
Aşırı uyarılmaya bağlı olarak düşünce ve ruh halindeki olumsuz değişikliklerin belirtileri arasında bireyin kendisi, diğer insanlar, gelecek veya dünya hakkında olumsuz düşünceler, travmatik olayın önemli öğelerini hatırlamamak da dahil olmak üzere hafıza sorunları, başka bireylerle yakın ilişkileri sürdürmede zorluk, umutsuzluk, aile ve arkadaşlardan kopuk hissetmek, bir zamanlar zevk alınan faaliyetlere ilgi duymama, olumlu duyguları deneyimleme zorluğu, duygusal olarak uyuşma bulunmaktadır.
Yine aşırı uyarılmaya bağlı olarak fiziksel ve duygusal tepkilerdeki değişikliklerin belirtileri arasında kolayca ürkme ya da korkma, tehlikeye karşı daima tetikte olma, çok fazla alkol tüketmek veya çok hızlı araba kullanmakgibi bireyin kendisine zarar veren davranışları, uyku güçlükleri, konsantrasyon güçlükleri, sinirlilik hali, öfke patlamaları, saldırgan davranışlar, aşırı derecede suçluluk veya utanç hissi sayılabilir.
Travma sonrası stres bozukluğunun 6 yaş ve altındaki çocuklarda görülen semptomların arasında travmatik olayı veya travmatik olayın öğelerini oyun yoluyla yeniden canlandırmanın yanı sıra travmatik olayın öğelerini içeren ya da içermeyen, ancak korkutucu rüyalar görmek bulunmaktadır.
Travma sonrası stres bozukluğu belirti vesemptomlarının yoğunluğu zaman içinde değişebilir. Birey genel olarak daha stresli olduğunda veya neler yaşadığını hatırlatacak öğeler ile karşılaştığında daha fazla ve yoğun travma sonrası stres bozukluğu belirtisi gösterebilir. Örneğin bir motorun sesi, çatışma anını tetikleyebilir, ya da haberlerde cinsel saldırılara dair bir haber görmek bireyin tekrar kendisini saldırı altında hissetmesine neden olabilir.
Travmatik bir olay hakkında bir aydan daha uzun süreli rahatsız edici düşünceleri ve hisleri olan bireyler, bunlar özellikle şiddetliyse veya hayatlarını tekrar kontrol altına almakta zorlandıklarını hissediyorlarsa mutlaka bir psikoloğa ya da psikiyatra başvurmalıdır. Mümkün olan en kısa sürede tedavi sürecine başlamak travma sonrası stres bozukluğu belirtilerinin ağırlaşmasını önlemeye yardımcı olabilir.
İntihar düşüncesini aklından geçiren bireylerin mutlaka bir arkadaşlarına ya da sevdikleri, güvendikleri bir kişiye ulaşması, bir psikologdan randevu alması ve intihar yardım hatlarından faydalanması önemlidir. Bu durumda olan bireylerin varlığından haberdar olan kişilerin de buna yardımcı olması önemlidir. Özellikle kendisine zarar verebilecek ya da intihara teşebbüs edebilecek durumda olduğu düşünülen bireyler için 112 acil durumnumarasına başvurulması veya güvenli bir şekilde yapılabiliyorsa, en yakın hastanenin acil servisine götürülmesi bireyin sağlığı için büyük önem taşır.
Tanı Yöntemleri
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Travma sonrası stres bozukluğunu teşhisisürecinde doktor öncelikle bireyin belirtilerine neden olabilecek herhangi bir tıbbi sorunun varlığını kontrol etmek için fiziksel bir muayene gerçekleştirecektir. Bunun yanı sıra semptomları ortaya çıkaran olay veya olayların da tartışıldığıpsikolojik bir değerlendirme yapacaktır.
Normal şartlar altında travma sonrası stres bozukluğu tanısı, travmatik bir olaya maruz kalmayı gerektirir. Bu maruz kalma çeşitli şekillerde fazlasıyla gerçekleşebilir. Örneğin birey travmatik olayı doğrudan deneyimleyebilir, ya da başkalarının başına gelen travmatik olaya şahsen şahit olabilir, kendisine yakın birinin travmatik olayla karşılaştığını veya tehdidi altına kaldığını öğrenebilir ya da tekrar tekrar travmatik olayların açık detaylarına maruz kalabilir.
Maruz kaldıktan sonra bireyin yaşadığı sorunlar bir aydan fazla devam ederse, sosyal yaşamda işlev görme becerisinde önemli sorunlar ile engellere neden olursa, ya da çalışma ortamını veya ilişkileri olumsuz yönde etkilerse travma sonrası stres bozukluğu tanısı konulabilir.